Yasal İş Artış Oranlarının Üstünde İş Yapılması

Kanun 24. Maddesi ve Genel şartnamenin 21. Maddesinde İşin sözleşme ve yasal iş artış oranları dahilinde tamamlanamayacağının anlaşılması durumunda ise artış yapılmaksızın hesabı genel hükümlere göre tasfiye edileceği net bir şekilde tanımlanmıştır.

Yasal iş artış oranlarının üstünde yapılan işler vekaletsiz iş görme olarak tanımlanır. Vekaletsiz iş görme, en genel anlamıyla yüklenici firmanın vekaleti olmaksızın idare adına iş görmesi olarak tanımlanır. Vekaletsiz iş görmeye ilişkin hükümler 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 526-531. Maddelerinde düzenlenmiştir. Vekaletsiz iş görme sonucunda yüklenicinin ve idarenin bir takım hak ve borçları ortaya çıkmaktadır.

Yasal iş artışının üstünde iş yapılması durumunda yüklenici sözleşmenin uzman tarafı olarak yasal sınırı aşan işleri idareye bildirme ve bu konuda idareyi uyarmak zorundadır. İdarelerin ihale mevzuatında belirtilen şartlar ve oranların üzerinde iş yaptırması ve bedelini mevcut sözleşme kapsamında yükleniciye ödeyebilmesi, bu işler için yüklenici ile ek sözleşme düzenlemesi mümkün değildir. Yasal sınırı aşan işlere ilişkin yüklenicinin alacağının genel hükümler çerçevesinde belirlenmesi gerekir.

Konuya ilişkin Sayıştay Temyiz Kurulu tarafından verilen kararda;

Yasal sınırın üzerinde hukuken geçerli olmayan bir sözleşmeye dayanarak yükleniciye ödeme yapılması hukuken mümkün olmamakla birlikte, yüklenicinin bu yaptığı imalatlar karşılığında belli bir maddi külfet altına girmesi ve buna karşı Belediyenin mal varlığında bir artış olması nedeniyle, yükleniciye sözleşme dışında fazladan yaptığı işler için 818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 413. maddesi gereğince yüklenici karı hariç yapmış olduğu işler ile zaruri masraflarının karşılanması gerekmektedir.

İş artışı kapsamında yapılan imalat bedelleri, Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 23. maddesinin (b) bendi gereğince; asıl iş kapsamındaki yaklaşık maliyet için yüklenicinin teklif ettiği teklif ile kıyaslanarak bulunmalıdır % 10 oranındaki yüklenici karı da ödenmemelidir.

Sayıştay 5. Dairesinin 19.12.2013 tarih ve 65 No’lu kararı

Anahtar teslimi götürü bedel ihale edilen yapım işlerinde bu işin sözleşme bedelinin %10 una kadar olan ilave işler de bu sözleşme kapsamında olduğundan, sözleşme ve ihale dokümanındaki hükümler çerçevesinde aynı yükleniciye yaptırılabilecektir. Anılan usulle ihale edilen yapım işlerinde bu işin % 10 unundan fazla olan kısmının ise hangi mevzuata tabi olacağı ile ilgili olarak 4735 sayılı Kanunda bir hüküm bulunmamaktadır. Bu durumda konunun Borçlar Kanunu hükümlerine göre çözümlenmesi gerekmektedir. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’ nun 10. Bölümünde düzenlenen “Vekaletsiz İş Görme” hükümlerine göre yükleniciye ödenmesi gerekmektedir. Bu bölümde İş sahibinin hak ve borçlarının düzenlendiği 529. maddesinde;

“İşsahibi, işin kendi menfaatine yapılması hâlinde, işgörenin, durumun gereğine göre zorunlu ve yararlı bulunan bütün masrafları faiziyle ödemek ve gördüğü iş dolayısıyla üstlendiği edimleri ifa etmek ve hâkimin takdir edeceği zararı gidermekle yükümlüdür. Bu hüküm, umulan sonuç gerçekleşmemiş olsa bile, işi yaparken gereken özeni göstermiş olan işgören hakkında da uygulanır.

İşgören, yapmış olduğu giderleri alamadığı takdirde, sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre ayırıp alma hakkına sahiptir.” Denilmektedir.

Söz konusu bu düzenlemeye göre, anahtar teslimi götürü bedel ihale edilen yapım işlerinde bu işin sözleşme bedelinin %10 unu aşan ilave işler işsahibi menfaatine yapıldığından, idare yüklenicinin yapmış olduğu imalatların maliyet bedellerini (karsız) ödemek zorundadır.

İş artışlarında dikkat edilmesi gereken temel nokta yasal iş artış oranının aşılmaması olacaktır. Yasal iş artış oranının üstünde yapılan işlerde bir bedel ödemesi öngörülürken aynı zamanda idare açısından da idari ve ceza şartları oluşacaktır.

Yüklenici tarafından idarenin onayı olmaksızın ve projeye aykırı olarak gerçekleştirilen sözleşme dışı imalatların maliyetlerinin ödenmesinde dikkat edilmesi gereken noktalardan biriside yapılan işlerin idare menfaatine olup olmadığıdır. İdare menfaatine olmayan işlerin yüklenici tarafından düzeltilmesi gerekecektir.

İş Artış-Azalış Hesabı

08 Ağustos 2019 Tarihinde yapılan mevzuat değişikliği ile iş artış oranının hesabına yönelik önemli düzenleme getirilmiş oldu. Yapılan bu düzenleme ile iş artışına ilişkin fiyat farkı verilmeyen işler ile fiyat farkı verilen işlerdeki dengesizlik giderilmiş oldu.

Sözleşmede bulunmayan ve ihale tarihi itibarıyla fiyatı tespit edilemeyen işlerin yaptırılması suretiyle iş artışı yapılmasının öngörülmesi halinde, iş artışının yasal sınırlar içerisinde olup olmadığının tespiti için, iş artışının uygulandığı aya ait rayiçler/fiyatlar üzerinden 22 nci maddeye göre belirlenen yeni birim fiyat ile hesaplanan toplam iş artış tutarı, 4734 Sayılı Kamu İhale Kanununa Göre İhale Edilen Yapım İşlerinde Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esaslara göre uygulama ayı fiyat farkı katsayısına (Pn) bölünerek ihale tarihi itibarıyla hesaplanır. Fiyat farkı verilmesi öngörülmeyen işlerde, iş artışının yasal sınırlar içerisinde olup olmadığına dair hesaplamada uygulama ayı ile ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksleri oranı esas alınır. Anahtar teslimi götürü bedel işlerde iş eksilişi yapılması durumunda eksilen imalatların tutarının da bu esaslar çerçevesinde hesaplanması gerekir.

Artan-azalan imalatlarla sözleşme kapsamında olmayıp sonradan eklenen pozların fiyat tespitleri yapım işleri genel şartnamesinin 22. Maddesinde belirtilen esaslar çerçevesinde gerçekleştirilir. Bu yazımızda birim fiyatların tespitine ilişkin genel esaslardan bahsedilecek olup fiyat tespitine ilişkin ayrıntılara girilmeyecektir.

Teklif birim fiyatlı işlerde her bir kalemin yüklenici tarafından teklif edilen fiyatı bilindiği için imalat artış ve azalış hesaplarında kullanılacak birim fiyat konusunda herhangi bir tereddüt oluşmamaktadır. Arta-azalan imalatlara ilişkin birim fiyat tespiti anahtar teslim götürü bedel işlerde ve sözleşme kapsamında olmayıp sonradan eklenen imalatlarda sıkıntı oluşturmaktadır.

Yeni fiyat tespitinde dikkat edilmesi gereken temel nokta artan ve azalan imalatların fiyatlarının aynı yöntemle tespit edilmesidir.