ihalelerde Kamu yararı
Günümüzde idareler, eylem ve işlemlerinde, modern hukuk devletinin ve demokratik yönetimin temel ilkelerinden biri olan “kamu yararı” amacıyla hareket etmektedirler. Bu bağlamda, idare takdir yetkisini kullanırken kamu yararı ilkesine aykırı bir şekilde hareket etmesi, “amaç unsuru” bakımından hukuka aykırılık teşkil eder.
Bu doğrultuda, kamu yararı ile doğrudan ilişkili olan yetki saptırması kavramının da idarenin takdir yetkisinin sınırlarının tespiti bakımından önemli bir kavram olduğunu söyleyebiliriz. Yetki saptırması, idari işlemin amaç unsurunda meydana gelen bir hukuka aykırılık durumudur. Varlık sebebi kamu faaliyetlerinin yürütülmesi olan idarenin, kamu yararı dışında başka bir amacı olamayacağından, siyasiveyakişiselçıkarlargibibaşkaamaçlarlaeylemveişlemlerdebulunmasıhalinde “yetki saptırması” söz konusu olur ve hukukilik denetimine tabi olur.
Yetki saptırması durumu, idarenin yetkisini kamu yararına aykırı bir şekilde kullanarak kanunda belirtilen sınırlar dışında hareket ederek karar alması halidir.
Anayasa Mahkemesi’nin yasama organının takdir yetkisindeki “yetki saptırması” kavramına ilişkin şu tespitlere yer vermiştir:
“Anayasadabelirtilenamacıyadabirkamuyararınıgerçekleştirmekereğiyleolsun, yasakoyucu belli bir sonucu elde etmek için değişik yolların seçimini siyasî tercihlerine göre yapmakta serbesttir. Ancak, yasakoyucunun kişisel, siyasî ya da saklı bir amaç güttüğü durumlarda, yani kamu yararına yönelik olmayan başka bir amacaulaşmakiçinbirkonuyuyasayladüzenlediğidurumlardabir'yetkisaptırması'
ve giderek de amaç öğesi bakımından yasanın sakatlığı ve dolayısıyla Anayasanın 2 nci maddesinde belirtilen hukuk devleti ilkesine aykırılığı söz konusu olur.”
Anayasa Mahkemesi Kararı - GK, E. 2009/94 K. 2011/90 T. 2.6.2011
Bu kararda, AYM, yasama organının belirli bir amaca ulaşmak için farklı yollar arasında seçim yapma özgürlüğüne sahip olduğu takdir yetkisini, yetki saptırmasıkavramıylaelealdığıgörülmektedir.Budoğrultuda,idarenintakdiryetkisi ile yetki saptırması kavramları arasındaki bağı, AYM’nin yasama organının takdir yetkisi ile yetki saptırması kavramları arasında kurduğu bağlama paralel bir şekilde izah edebiliriz. Bu bağlamda, hukuk devleti ilkesi, yargısal denetim ve kamu yararı gibi unsurların hem yasama hem de idare açısından takdir yetkisinin sınırlarının ve yetki saptırmasının sonuçlarını belirlemede önemli bir rol oynamaktadır.
Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun, idarenin takdir yetkisini kullanırken, işlemin amaç unsuruna uygun davranması ve takdir yetkisinin yetki saptırması yoluyla kötüye kullanmaması gerektiğini şu ifadelerle vurgulamıştır:
“Bütün idari işlemlerin kamu yararı maksadını taşıması gerektiği tartışmasızdır. İdare işlem tesis ederken kişisel, siyasal, üçüncü kişilere yarar sağlama amacı gütmemeli,maliçıkarsağlamaamacıylayetkisaptırmasıiçindebulunmamalı,ayrıca birden fazla kamu yararının çatışması durumunda “üstün kamu yararını” dikkate almalıdır. Dolayısıyla idari işlemin maksat yönünden yargısal denetimi de işlem ile sağlanan her türlü yarar ve işlemin ortaya çıkardığı tüm sakıncalar gözönüne alınarakyapılmalıdır.Ayrıca,Yasadaözelbiramaçbelirlenmişiseişleminbuamaca uygun olması gerektiği de kuşkusuzdur.”
D.,İDDK.,E:2008/770,K:2008/2337,T:25.12.2008
DanıştayİdariDavaDaireleriKurulu’nunvurgusundandaanlaşılacağıüzere, yetki saptırması, takdir yetkisinin hukuki sınırlarından birini teşkil eder. Bu nedenle, kişisel, siyasal veya üçüncü kişilere yarar sağlama amacıyla karar alınması, takdir yetkisinin yetki saptırması yoluyla kötüye kullanılması anlamına gelir. Dolayısıyla, takdir yetkisinin yetki saptırması yoluyla kötüye kullanılması, idari kararın iptaline neden olabilir. Bu durum, idarenin hukuki sorumluluğunu doğurabilir.
Bu açıklamalar ışığında, kamu yararı kavramının hem takdir yetkisinin sınırlarının hem de yetki saptırmasının tespiti bakımından önemli kavram olduğu görülmektedir. Bu doğrultuda, kamu yararına ilişkin yargılama karşılaşılan önemli tespitlerin incelenmesi takdir yetkisinin sınırlarının tespitini kolaylaştırmaktadır.ihale m